Vorige week heeft Hans Adema, bioloog en mycoloog (schimmelexpert), een paddenstoelenexcursie gegeven op tuinvereniging Ons Buiten en in de Tuin van Noord. Hans wist ons in een ochtend 25 verschillende soorten paddenstoelen en 1 slijmzwam (dit is geen schimmel/paddenstoel maar behoort tot een, op een schimmel lijkende, aparte groep) aan te wijzen.
Tuin van Noord
De boomstronken aan de rand van het fietspas dat langs Ons Buiten loopt bleek een goede omgeving voor paddenstoelen te zijn. Hier vonden we paddenstoelen van schimmels die de dode boomstronken afbreken, dit worden ook wel saprofyten genoemd, de voedingsstoffen van de boomstronken komen op deze manier weer terug in de bodem. Op de boomstronken vonden we Dikrand tonderzwammen (Ganoderma australe), dit zijn meerjarige paddenstoelen met groeiringen die op dood hout maar ook als parasiet op levende bomen kunnen voorkomen. We vonden ook Geweizwammen (Xylaria hypoxylon), dit zijn kleine geweivormige paddenstoelen die uitsluitend op dood hout groeien. Daarnaast vonden we Gewone zwavelkopjes (Hypholoma fasciculare), een algemene soort die op afgevallen bladeren en dood hout in bundels groeit, en Gewone hertenzwam (Pluteus spec.), die aan de bovenkant licht bruin gekleurd is wat aan een hertenvacht doet denken en aan de onderkant kenmerkende roze lamellen heeft.
Aan de paddenstoelen kun overigens je zien hoe ver de rotting van het hout is. Zo vonden we het Viltige judasoor (Auricularia mesenterica), een paddenstoel die vooral voorkomt op dikke boomstronken waarvan de bast al verdwenen is en de Spekzwoerdzwam (Phlebia tremellosa), die alleen voorkomt op sterk verrot hout.
Verder bevonden zich op en naast de boomstronken nog Grote kale inktzwammen (Coprinopsis atramentaria), Elfenbankjes (Trametes spec.), Glimmerinktzwammen (Coprinellus spec.), Draadsteelmycena (Mycena filopes), Grote bloedsteelmycena (Mycena haematopus) en het Week oorzwammetje (Crepidotus mollis). Dit zijn allemaal schimmels die strooisel en dood hout afbreken, een enkeling kan ook op levende bomen voorkomen, zoals de Gewone glimmerinktzwam en de Draadsteelmycena.
Tuinvereniging Ons Buiten
Op Ons Buiten zijn laatst weer nieuwe houtsnippers neergelegd voor de tuinders. Dit levert gunstige omstandigheden op voor de Oranjerode stropharia (Leratiomyces ceres), deze paddenstoel groeit op houtresten en komt vaak voor op paden van houtsnippers. Zo vonden we deze soort al snel op houtsnippers onder een heg op Ons Buiten! De Oranjerode stropharia is een exoot en komt waarschijnlijk oorspronkelijk uit Australië. Even verderop wijst Hans op een dode boomstronk de Dikke kelderzwam (Coniophora puteana) aan, deze schimmel dankt zijn naam aan het voorkomen in kelders en kruipruimtes waar het houtrot veroorzaakt. Langs het pad onder een heg staat de Sombere honingzwam (Armillaria ostoyae), deze schimmel is een parasiet die levende bomen infecteert. In tegenstelling tot de meeste andere parasitaire schimmels infecteert de sombere honingzwam niet alleen verzwakte bomen maar ook gezonde bomen. Dit was even schrikken maar gelukkig vonden we verderop al snel de Bitterzoete melkzwam (Lactarius subdulcis), dit is een mycorrhiza-vormende schimmel. Mycorrhiza-vormende schimmels zijn schimmels die samenwerken met bomen en planten. De schimmels leveren mineralen, zoals stikstof en fosfor, aan de planten en de planten leveren suikers terug aan de schimmels. Een samenwerking die veelvuldig voorkomt! De bitterzoete melkzwam gaat voornamelijk een samenwerking aan met beuken. Een andere mycorrhiza-vormende schimmel die we onder een heg vonden is de Radijsvaalhoed (Hebeloma crustuliniforme), deze schimmel gaat een samenwerking aan met verschillende soorten loofbomen en ruikt naar radijs. Even verderop staat een vezelkop (Inocybe spec.), een andere mycorrhiza-vormende schimmel.
De overige paddenstoelen die we tegenkwamen op Ons Buiten zijn saprofyten en leven op stronken dood hout, dood plantmateriaal en soms op mest. Het gaat om: Langsteelfranjehoed (Psathyrella conopilus), Vaalpaarse schijnridderzwam (Lepista sordida), een vlekplaat (Panaeolus spec.). Zwerminktzwam (Coprinellus disseminatus), Kogelhoutskoolzwam (Daldinia concentrica), Sombere knolparasolzwam (Chlorophyllum olivieri), en Helmmycena (Mycena galericulata).
Tips voor paddenstoelen in de tuin
Zoals je hebt kunnen lezen zijn schimmels nuttige opruimers, ze zorgen ervoor dat voedingsstoffen terug komen in de kringloop door hout en andere (planten)resten af te breken. Veel schimmels zijn afhankelijk van houtige plantenresten, ruim de tuin dus niet teveel op maar laat wat plantenresten, boomstronken en afgeknipte takken op de bodem liggen. Daarnaast zijn er schimmels die een samenwerking aangaan met bomen en planten en zo voedingsstoffen uitwisselen. Voor deze mycorrhiza-vormende schimmels is het belangrijk dat er gedurende het hele jaar levende bomen en planten in de tuin staan waarmee ze een samenwerking kunnen aangaan. Dit is gunstig voor de schimmels maar zeker ook voor de groei van bomen en planten in de tuin. Laat daarom wat onkruid in het najaar staan en zaai bijvoorbeeld eens een mix van haver en inkarnaatklaver in het najaar op een stuk ongebruikte grond. De haver en inkarnaatklaver zullen in de winter tijdens strenge vorst afsterven maar stimuleren toch de mycorrhiza-vormende schimmels in de bodem ten opzichte van een kale bodem zonder levende planten gedurende het najaar en de winter. Op deze manier kunnen de gewassen in het voorjaar weer sneller mycorrhiza-vormende schimmels vinden die hen kunnen voorzien van voedingsstoffen. Een ander voordeel van inkarnaatklaver is dat deze stikstof bindt door een samenwerking met stikstofbindende bacteriën. Veel planten kunnen samenwerkingen aangaan met mycorrhiza-vormende schimmels, een uitzondering hierop zijn kolen (Brassicaceae), deze zijn dus minder geschikt als wintergewas wanneer je als doel hebt mycorrhiza-vormende schimmels in de bodem te stimuleren.
Slijmzwammen: Een bijzondere groep
Op Ons Buiten vonden we op een dode boomstronk de Bloedweizwam of Blotebilletjeszwam (Lycogala epidendrum), dit is een slijmzwam. Slijmzwammen zijn géén schimmels, bacteriën, planten of dieren maar behoren tot een aparte groep eencellige organismen. Slijmzwammen hebben verschillende stadia. In het eerste stadium kruipen de zeer kleine eencellige organismen rond en voeden zich met bacteriën en schimmel-, varen- of mossporen. De bloedweizwam behoort tot de groep plasmodiale slijmzwammen, deze groep slijmzwammen vormt onder gunstige omstandigheden een plasmodium. Een plasmodium is een reuzencel met meerdere celkernen dat ontstaat wanneer twee individuen samensmelten. Na het samensmelten van de twee individuen groeit het plasmodium groter en worden er meerdere celkernen gevormd. Een plasmodium ziet er uit als een slijmerige substantie en bevindt zich vaak op rottend hout, het plasmodium is groot genoeg om met het blote oog te zien. Het plasmodium kan zich verplaatsen met een snelheid van wel 1 mm per seconde of meer en voedt zich met bacteriën en ander organisch materiaal. Wanneer de voedselvoorraad op is vormt het plasmodium een vruchtlichaam dat op een paddenstoel kan lijken. Slijmzwammen verspreiden zich, net als schimmels, door middel van sporen.
Wist je dat slijmzwammen zelfs een doolhof kunnen oplossen?! Dit kun je in dit filmpje zien https://www.youtube.com/watch?v=N1OvLHzaahU&ab_channel=Bluedot-Tech